NSDL and CDSL Meaning in Marathi | ही ब्लॉग पोस्ट वाचायच्या आधी एक काम करा. तुम्ही जे पण Demat Account वापरता जस की Groww, Zerodha Kite किंवा इतर Investing Apps त्याच्या सेटिंगमध्ये जावून बघा.
तुम्ही CSDL किंवा NSDL या पैकी एका कंपनीकडे Demat Account मेंटेन करत असणार. (Screenshot बघा)
Central Depository Services India Ltd. (CDSL) आणि National Securities Depository Ltd. (NSDL) या दोन्ही भारतातील प्रमुख डिपॉझिटरी आहेत, ज्या इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात सिक्युरिटीज ठेवण्याची आणि व्यवहार सुलभ करण्याची सेवा पुरवतात.
त्या बँकांसारख्या कार्य करतात, परंतु रोख रकमेऐवजी शेअर्स, बाँड्स आणि डिबेंचर्स यांसारख्या वित्तीय सिक्युरिटीज ठेवतात. म्हणजे तुम्ही जेव्हा शेअर्स घेता तेव्हा ते अशा एका डिपॉझिटरीमध्ये सुरक्षित असतात.
NSDL म्हणजे काय?
National Securities Depository Limited (NSDL) ही भारतातील पहिली इलेक्ट्रॉनिक सिक्युरिटीज डिपॉझिटरी आहे, जी 1996 मध्ये स्थापन झाली.
ती NSE (National Stock Exchange), IDBI Bank आणि UTI (Unit Trust of India) यांसारख्या संस्थांनी प्रोत्साहित केली आहे.
NSDL प्रामुख्याने NSE सोबत कार्य करते आणि डिमटेरिअलायझेशन (कागदी सिक्युरिटीजचे इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात रूपांतर), रिमटेरिअलायझेशन (इलेक्ट्रॉनिक सिक्युरिटीजचे पुन्हा कागदी स्वरूपात रूपांतर)
तसेच व्यवहारांचे इलेक्ट्रॉनिक सेटलमेंट आणि डिव्हिडंड्स आणि बोनस सारख्या कॉर्पोरेट ॲक्शन्स सुलभ करते.
CDSL म्हणजे काय?
Central Depository Services Limited (CDSL) ही भारतातील दुसरी प्रमुख सिक्युरिटीज डिपॉझिटरी आहे, जी 1999 मध्ये स्थापन झाली.
ती BSE (Bombay Stock Exchange) आणि HDFC Bank, Canara Bank, Standard Chartered Bank यांसारख्या इतर शेअरहोल्डर्सद्वारे प्रोत्साहित केली आहे.
CDSL प्रामुख्याने BSE सोबत कार्य करते आणि NSDL प्रमाणेच डिमटेरिअलायझेशन, रिमटेरिअलायझेशन, व्यवहारांचे सेटलमेंट आणि कॉर्पोरेट ॲक्शन्स सुलभ करते.
NSDL आणि CDSL मधील फरक
दोन्ही डिपॉझिटरी सारख्या सेवा पुरवतात, परंतु काही बाबतीत त्यांच्यात फरक आहे:
| वैशिष्ट्य | NSDL | CDSL |
|---|---|---|
| संक्षिप्त रूप | National Securities Depository Limited | Central Depository Services Limited |
| स्थापनेचे वर्ष | 1996 | 1999 |
| मुख्य कार्यरत बाजार | National Stock Exchange (NSE) | Bombay Stock Exchange (BSE) |
| प्रोत्साहक | NSE, IDBI Bank, UTI | BSE, HDFC Bank, Canara Bank, Standard Chartered Bank |
| Demat Account क्रमांक स्वरूप | ‘IN’ ने सुरू होणारा 16-अंकी अल्फान्यूमेरिक कोड (उदा. IN12345678901234) | 16-अंकी न्यूमेरिक कोड (उदा. 1234567890123456) |
| Depository Participants (DPs) ची संख्या | 278 (29 फेब्रुवारी 2020 पर्यंत) | 588 (29 फेब्रुवारी 2020 पर्यंत) |
| Investor Accounts ची संख्या | 1.95 कोटी (31 जानेवारी 2021 पर्यंत) | 3.04 कोटी (31 जानेवारी 2021 पर्यंत) |
NSDL आणि CDSL कशा प्रकारे काम करतात?
NSDL आणि CDSL सारख्या डिपॉझिटरी इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात सिक्युरिटीज ठेवतात, ज्यामुळे शेअर्स खरेदी, विक्री आणि ट्रान्सफर करणे सोपे होते.
जेव्हा गुंतवणूकदार शेअर्स खरेदी करतो, तेव्हा ते त्यांच्या Demat Account मध्ये क्रेडिट केले जातात; विक्री केल्यास, ते डेबिट केले जातात.
ही प्रणाली कागदी शेअर सर्टिफिकेट्सची आवश्यकता दूर करते, ज्यामुळे हरवणे, चोरी किंवा नुकसान होण्याचा धोका कमी होतो.
डिपॉझिटरी कॉर्पोरेट ॲक्शन्स जसे की डिव्हिडंड वितरणातही महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात, गुंतवणूकदारांची माहिती अचूक आणि वेळेवर अद्ययावत ठेवतात.
CDSL आणि NSDL द्वारे प्रदान केलेल्या सेवा
दोन्ही डिपॉझिटरी गुंतवणूकदारांसाठी विविध सेवा प्रदान करतात:
- Account उघडणे: Depository Participants (DPs) मार्फत Demat Account उघडण्याची सुविधा.
- Account देखभाल: Account तपशील अद्ययावत ठेवणे आणि नियमित Account स्टेटमेंट्स प्रदान करणे.
- डिमटेरिअलायझेशन आणि रिमटेरिअलायझेशन: कागदी सिक्युरिटीजचे इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात रूपांतर आणि त्याउलट.
- व्यवहारांचे सेटलमेंट: स्टॉक एक्सचेंजवर केलेल्या व्यवहारांचे सुरळीत सेटलमेंट सुनिश्चित करणे.
- शेअर ट्रान्सफर्स: Account दरम्यान सिक्युरिटीजचे ट्रान्सफर सुलभ करणे.
- कॉर्पोरेट ॲक्शन्स: बोनस इश्यू आणि स्टॉक स्प्लिट्स सारख्या नॉन-कॅश कॉर्पोरेट ॲक्शन्स हाताळणे.
- नामांकन/ट्रान्समिशन: नामांकन तपशील हाताळणे आणि Account धारकाच्या निधनाच्या बाबतीत सिक्युरिटीजचे ट्रान्समिशन.
CDSL आणि NSDL कोण बेस्ट आहे? काय निवडायच?
गुंतवणूकदार म्हणून, तुम्ही थेट CDSL किंवा NSDL यांच्यातील निवड करत नाही. त्याऐवजी, तुम्ही तुमचा Demat Account उघडण्यासाठी एखाद्या Depository Participant (DP) ची निवड करता, जसे की बँक किंवा Brokerage Firm.
Depository Participant (DP) म्हणजे Groww, Zerodha, Angel One, SBI Securities अशा Investing च्या सेवा देणाऱ्या कंपन्या.
नंतर या कंपन्या CDSL किंवा NSDL यांपैकी एखाद्या संस्थेशी जोडलेला असतात.
दोन्ही depositories, Securities and Exchange Board of India (SEBI) यांच्या नियमांखाली कार्य करतात आणि सारख्या सेवा पुरवतात.
त्यामुळे, कोणत्याही depository ची निवड तुमच्या गुंतवणूक अनुभवावर फारसा परिणाम करत नाही. तुमच्या गुंतवणूक गरजांशी सुसंगत आणि प्रतिष्ठित DP निवडणे अधिक महत्त्वाचे आहे.
निष्कर्ष
NSDL आणि CDSL हे भारताच्या financial infrastructure चे अविभाज्य भाग आहेत, जे इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात securities सुरक्षित आणि कार्यक्षमतेने हाताळण्याची खात्री करतात.
जरी त्यांचे affiliations आणि account number formats वेगवेगळे असले तरी, त्यांचे मुख्य functions आणि गुंतवणूकदारांसाठीची services बहुधा सारखीच आहेत.
FAQs
प्रश्न 1: CDSL म्हणजे काय?
उत्तर: CDSL (Central Depository Services Limited) ही भारतातील एक प्रमुख इलेक्ट्रॉनिक सिक्युरिटीज डिपॉझिटरी आहे जी 1999 मध्ये स्थापन झाली आहे आणि मुख्यत्वे BSE सोबत कार्य करते.
प्रश्न 2: NSDL म्हणजे काय?
उत्तर: NSDL (National Securities Depository Limited) ही भारतातील पहिली इलेक्ट्रॉनिक सिक्युरिटीज डिपॉझिटरी आहे जी 1996 मध्ये स्थापन झाली असून NSE शी संबंधित आहे.
प्रश्न 3: CDSL चे पूर्ण रूप काय?
उत्तर: CDSL चे पूर्ण रूप आहे – Central Depository Services Limited.
प्रश्न 4: NSDL चे पूर्ण रूप काय?
उत्तर: NSDL चे पूर्ण रूप आहे – National Securities Depository Limited.
प्रश्न 5: CDSL आणि NSDL कसे ओळखाल?
उत्तर: CDSL चा Demat Account क्रमांक पूर्णपणे 16-अंकी संख्यात्मक (Beneficiary ID किंवा BO ID) असतो, तर NSDL चा क्रमांक “IN” ने सुरू होऊन 14-अंकी असतो.
प्रश्न 6: NSDL आणि CDSL पैकी कोणती चांगली आहे?
उत्तर: दोन्ही डिपॉझिटरी विश्वसनीय असून त्यांच्या ताकदी वेगळ्या आहेत. NSDL मोठा बाजार हिस्सा आणि अतिरिक्त सेवा (जसे की e‑voting) देते, तर CDSL त्याच्या मजबूत प्रणालीसाठी ओळखली जाते.
