NSDL IPO ची तारीख जाहीर झाली असून 30 जुलै 2025 रोजी इश्यू सुरु होणार आहे. यामुळे पुन्हा एकदा NSDL Vs CDSL या चर्चेला उधाण आलं आहे. दोन्ही डिपॉझिटरी भारतातील शेअर बाजारासाठी अत्यंत महत्त्वाच्या आहेत. परंतु त्यांचे व्यवसाय मॉडेल, ग्राहकवर्ग व आर्थिक कामगिरी यात महत्त्वाचे फरक आहेत. हे फरक समजून घेतल्याशिवाय NSDL IPO मध्ये गुंतवणूक करणे योग्य ठरणार नाही.
स्थापना आणि सुरुवातीचा टप्पा
NSDL (National Securities Depository Limited) ही भारतातील पहिली आणि सर्वात मोठी डिपॉझिटरी असून तिची स्थापना 1996 मध्ये NSE च्या अंतर्गत झाली. त्यात NSE, SBI, HDFC Bank, IDBI Bank यांसारखे भागधारक आहेत. येणारा IPO हा पूर्णतः OFS (Offer For Sale) स्वरूपात आहे.
CDSL (Central Depository Services Limited) ची स्थापना 1999 मध्ये BSE अंतर्गत झाली. ती 2017 मध्ये शेअर बाजारात लिस्ट झाली. यामध्ये BSE, HDFC Bank, LIC, Standard Chartered हे भागधारक आहेत.
ग्राहकवर्ग: संस्थात्मक विरुद्ध किरकोळ
NSDL मुख्यतः म्युच्युअल फंड, विमा कंपन्या आणि सरकारी संस्था यांच्यासाठी वापरली जाते. 30 जून 2025 पर्यंत NSDL कडे 4.04 कोटी सक्रिय ग्राहक खाती आहेत आणि त्याच्या ताब्यातील सिक्युरिटीजची किंमत ₹510.91 लाख कोटी इतकी आहे.
CDSL हे रिटेल गुंतवणूकदारांमध्ये अधिक प्रचलित आहे. त्याच्याकडे 15.86 कोटी गुंतवणूकदार खाती असून त्याच्या ताब्यातील सिक्युरिटीजचे मूल्य ₹7.92 लाख कोटी आहे.
आर्थिक कामगिरीची तुलना
NSDL ने FY25 मध्ये ₹343 कोटी निव्वळ नफा कमावला असून त्याचे वार्षिक उत्पन्न ₹1,535 कोटी आहे. Q1FY26 मध्ये कंपनीचा नफा ₹83.3 कोटी असून गेल्यावर्षीच्या तुलनेत 5% वाढ झाली आहे.
त्याउलट, CDSL चा मार्च 2025 तिमाहीत नफा 22.4% नी घसरून ₹100 कोटी झाला आहे. उत्पन्नही 4.3% नी घटून ₹256 कोटीवर आले आहे.
बाजारातील स्थान
CRISIL च्या अहवालानुसार, NSDL ही CDSL पेक्षा अनेक निकषांवर आघाडीवर आहे — जसे की कंपन्यांची नोंदणी, सिक्युरिटीजची किंमत, आणि सेटलमेंट व्हॉल्युम. NSDL चा एकूण डिपॉझिटरी मार्केटमध्ये मोठा वाटा आहे.
व्यवसायाचा आढावा
NSDL ने भारतात सर्वप्रथम इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात शेअर्स ठेवण्याची प्रणाली सुरू केली. ती शेअर्स, बॉण्ड्स आणि म्युच्युअल फंड युनिट्ससाठी डिपॉझिटरी सेवा पुरवते.
CDSL देखील अशाच सेवा देते परंतु रिटेल ग्राहकांवर जास्त लक्ष केंद्रित करते. त्याचे कार्य बोनस शेअर्स आणि डिव्हिडेंड प्रक्रियेपर्यंत विस्तारले आहे.
वाचा: Best Small Cap Funds: 10 वर्षांत Rs 3.6 लाखचं Rs 17 लाखात रूपांतर?
FAQ
NSDL आणि CDSL पैकी कोणती डिपॉझिटरी सुरक्षित आहे?
दोन्ही संस्था SEBI मान्यताप्राप्त असून तांत्रिकदृष्ट्या सुरक्षित आहेत. सुरक्षा दोघांकडे समान पातळीवर आहे.
CDSL चे शेअर्स आता घेणे चांगले का?
ताज्या आर्थिक निकालांनुसार CDSL ची कामगिरी काहीशी कमी झाली आहे. दीर्घकालीन गुंतवणुकीसाठी तपासणी गरजेची आहे.
NSDL IPO मध्ये गुंतवणूक करावी का?
तुमचा गुंतवणुकीचा उद्देश आणि जोखीम क्षमतेनुसार निर्णय घ्या. कंपनीची आर्थिक कामगिरी आणि बाजारातील स्थान मजबूत आहे.
NSDL आणि CDSL ची सेवा घेण्यासाठी काय लागते?
तुमचा डीमॅट खाती उघडण्याचा अर्ज तुम्ही ब्रोकर्समार्फत NSDL किंवा CDSL द्वारे करू शकता.
CDSL लिस्टेड असून NSDL का नव्हती?
NSDL ही NSE अंतर्गत कंपनी असल्यामुळे तिचा IPO आता पहिल्यांदाच येत आहे, तोपर्यंत ती लिस्टेड नव्हती.
