Liquidity | लिक्विडिटी म्हणजे काय? गुंतवणूक करताना का महत्वाची आहे?

Liquidity Meaning in Marathi | लिक्विडिटी म्हणजे एखादी मालमत्ता (Asset) किती जलद आणि सहजपणे रोख रकमेत (Cash) बदलू शकते याचे मोजमाप.

चला पाहूया stocks, ETFs, mutual funds, Bank FDs, gold आणि property या सामान्य गुंतवणूक साधनांची liquidity कशी आहे आणि का काही साधने इतरांपेक्षा अधिक liquid असतात.

1. Stocks (सर्वात जास्त Liquid)

का? मोठ्या कंपन्यांचे publicly traded stocks शेअर बाजारात सहज विकता येतात. सामान्यतः 1–2 दिवसांत (T+1/T+2) पैसे खात्यात जमा होतात.

Price Impact: मोठ्या कंपनींच्या शेअर्समध्ये खरेदीदार-विक्रेते भरपूर असल्यामुळे किंमत बदल खूपच कमी असतो.

उदाहरण: रिलायन्स किंवा HDFC बँकचे शेअर्स विकताना सहज शक्य आहे. कारण मागणी जास्त असते. पण छोटे मोठे पेंनी स्टॉक्समध्ये Liquidity कमी असते. त्यापासून दूर रहाव.

2. ETFs (Exchange-Traded Funds) (खूप जास्त Liquid)

का? ETFs हे शेअर्सप्रमाणेच बाजारात विकता येतात. त्यामुळे बाजार उघडा असताना कधीही विक्री करता येते.

Price Impact: मोठ्या ETFs (उदा. SBI ETF Nifty 50) मध्ये खूपच कमी किंमत फरक असतो. परंतु, काही छोट्या ETFs मध्ये liquidity कमी असू शकते. त्यामुळे यामध्ये इन्वेस्ट करताना विचार करा.

Mutual Fund पेक्षा चांगले का? ETFs मध्ये तुम्ही दिवसात कधीही व्यवहार करू शकता, पण mutual funds मध्ये दिवसाअखेरच्या NAV वर व्यवहार होतो.

3. Mutual Funds (मध्यम Liquid)

का? Open-ended mutual funds मध्ये कधीही पैसे काढता येतात. सामान्यतः 1–3 दिवसांत पैसे खात्यात जमा होतात.

मर्यादा: काही sector-specific किंवा कमी लोकप्रिय funds मध्ये पैसे काढायला वेळ लागू शकतो. तसेच, exit load असल्यास रीटर्नवर परिणाम होतो.

उदाहरण: Liquid Mutual Funds मध्ये पैसे काढल्यावर त्याच दिवशी किंवा दुसऱ्या दिवशी पैसे मिळू शकतात.

4. Bank Fixed Deposits (मध्यम Liquid)

का? FDs मध्ये पैसे वेळेपूर्वी काढता येतात, पण त्यासाठी penalty भरावी लागतो. यामुळे व्याज कमी मिळतो.

गती व किंमत: काही तासांत पैसे मिळू शकतात, पण penalty मुळे returns वर परिणाम होतो.

कधी वापरावे? आकस्मिक गरजांसाठी योग्य, पण तातडीच्या liquidity साठी प्रभावी आहे पण थोडेफार नुकसान सहन कराव लागत.

5. Gold (Physical) (कमी Liquid)

का? गोल्ड विकण्यासाठी विक्रेता शोधावा लागतो आणि बऱ्याच वेळा बाजारभावापेक्षा कमी दरातच विकावे लागते. सोनार त्याचा प्रॉफिट बघत असतो.

अपवाद: Gold ETFs किंवा Digital Gold मध्ये विक्री करणे सोपे आहे आणि पण गोल्ड विकायला जरा वेळ लागतो. आणि २-३ सोनार बघावे लागतात.

Price Impact: सोनं विकताना purity check आणि दुकानदाराचे मार्जिन यामुळे 5–20% कमी दर मिळू शकतो.

6. Property (Real Estate) (सर्वात कमी Liquid)

का? घर किंवा जमीन विकण्यासाठी खूप वेळ लागतो. विक्रीसाठी व्यवहार करणे, कायदेशीर प्रक्रिया आणि नोंदणी या सर्व गोष्टी कराव्या लागतात.

Market Dependency: शहर आणि बाजारपेठेवर विक्रीचा वेळ अवलंबून असतो. काही ठिकाणी विक्री जलद होऊ शकते, पण शेअर बाजारासारखी liquidity मिळत नाही.

उदाहरण: घर विकायला कधी कधी महिन्यांपासून वर्षांपर्यंत वेळ लागू शकतो.

Liquidity वर परिणाम करणारे घटक:

1. 📊 Market Depth: जास्त खरेदी-विक्री होणाऱ्या मालमत्तांना विक्री करणे सोपे (उदा. stocks).
2. ⏰ Transaction Speed: शेअर बाजारात व्यवहार होणाऱ्या मालमत्तांचा व्यवहार जलद होतो.
3. 💸 Conversion Cost: FDs मध्ये दंड किंवा सोन्यामध्ये विक्रीवरील नुकसान liquidity कमी करते.
4. 📄 Regulatory Hurdles: रिअल इस्टेट विक्री करताना कायदेशीर अडथळे असतात, तर mutual funds मध्ये exit load लागू होऊ शकतो.

निष्कर्ष:

• पैसे जलद आणि ऑनलाइन हवेत का? 👉 Stocks, म्यूचुअल फंड किंवा ETFs सर्वोत्तम (पण मार्केट वर असेल तर फायदा)
• लगेच विक्री करायची गरज असेल तर 👉FD किंवा Physical Gold घ्या. (थोडेफार नुकसान होईल पण पैसे लगेच मिळतील)
• गुंतवणुकीला वेळ देऊ शकता 👉 Real Estate विचारात घ्या.

Liquidity समजून गुंतवणूक करा, जेणेकरून आपत्कालीन गरजांमध्ये अडचण येणार नाही. गुंतवणूक करताना आपल्या आर्थिक गरजा आणि भविष्यकालीन योजना यांचा विचार करा!

पोस्ट वाचा: Diversification | विविधीकरण म्हणजे काय? का गरजेच आहे?